АИТВ алдын алу

АИТВ алдын алу

Бүгінгі таңда АИТВ-инфекциясының алдын алу осы инфекциямен күрестің ең тиімді тәсілдеріне жатады. Бүкіл әлемнің ғалымдары жақын арада АИТВ-ға қарсы тиімді құрал әзірлеу үшін барлық мүмкіндіктерді жасайды. Осы саладағы кейбір жетістіктер бар болса да, инфекцияға қарсы вакцина әлі ойлап табылған жоқ. Сондықтан АИТВ-ның алдын алу-бұл инфекциядан қорғаудың сенімді және кепілді тәсілі және оның нәтижелері әр адамның мінез-құлқына байланысты.

АИТВ-ның алдын алудың ең маңызды бағыттарының бірі — АИТВ инфекциясының вертикалды берілу жолының алдын алу, яғни адамның иммун тапшылығы вирусының (АИТВ) тасымалдаушысы болып табылатын жүкті әйелдерді алдын алу курсынан өтуді есептеуге болады. Бұл терапия баланың құрсақішілік жұқтыру қаупін барынша азайтуға бағытталған. Табиғи тууды ауыстыратын кесар тілігі, АИТВ-инфекциясы бар анадан жарыққа шыққан сәбиді жасанды тамақтандыру — бұл сондай-ақ АИТВ-ның алдын алу тәсілдері.

АИТВ-ның вертикалды берілу қаупіне әсер ететін факторлар:

• Ана денсаулығының жағдайы. Қандағы вирустың деңгейі немесе ананың қынап секрециясы жоғары болған сайын және оның иммундық мәртебесі төмен болған сайын, вирустың балаға берілу қаупі жоғары. Егер анасының ауыр белгілері болса-тәуекел жоғары.
• Ананың өмір сүру жағдайы: тамақтану, демалыс, витаминдер және т.б. — өте маңызды фактор. Еуропа мен АҚШ-тың индустриялық дамыған елдерінде АИТВ бар баланың тууының орташа статистикалық тәуекелі үшінші әлем елдеріне қарағанда шамамен екі есе төмен.
• Алдыңғы жүктіліктердің болуы: олар неғұрлым көп болса-қауіп соғұрлым жоғары.
• Баланың жетілуі: шала туған және туу мерзімінен асып туылған балалар жиі АИТВ-инфекциясын жұқтырады
• Босанудың екінші сатысының ұзақтығы: баланың дүниеге келгенге дейінгі уақыт аралығынан азырақ қауіп тудырады.
• Ұрық маңы қабығының қабынуы немесе уақытынан бұрын жарылуы: жаңа туған нәрестеге АИТВ-ның берілу қаупі жоғары.
• Ота жасау арқылы: көптеген зерттеулер кесар тілігі кезінде, әсіресе, егер ол ұрық жанындағы қабықшалар үзілгенге дейін жасалса, баланың АИТВ-мен туылу қаупі төмендегенін көрсетті.
• Қынаптың шырышты қабығының жарақаттарымен жарықтары (әдетте инфекциялар нәтижесінде пайда болады) баланың АИТВ-мен туылу қаупін арттырады.
• Ана сүтімен емізу: АИТВ-инфекциясы бар аналарға балаларды ана сүтімен емізуге болмайды, себебі АИТВ берілу қаупі артады.

Зерттеулер көрсеткендей, ұрық жүктіліктің 8-12 аптасында АИТВ жұқтыруы мүмкін. Алайда көптеген жағдайларда нәрестелерді босану кезінде жұғады.

АИТВ-инфекциясы бар жүкті әйелдерді уақтылы анықтау және баланы жұқтырудың алдын алу шараларын қабылдау үшін есепке қою кезінде және 28-30 апта мерзімінде АИТВ-ға міндетті тестілеу енгізілді, сондай-ақ АИТВ-инфекциясына 2 рет тексеруден өткен нәтижесі жоқ босандыру мекемелеріне келіп түскендерді немесе босанғанға дейін 3 аптадан астам бір рет тексерілгендерді тексереді.

Ине арқылы есітркі тұтынушылар арасында АИТВ- инфекуиясын алдын-алу (ИЕТ)

ИЕТ таңдау ұсыну қажет: немесе тұтынуды тоқтату, немесе қауіпсіз формаларға көшу (темекі шегу, иіскеу, жұту), немесе стерильді құралдармен инъекция жасау. Бұл "есірткіні қолдану кезінде қауіп-қатерді төмендету" немесе "есірткімен келтірілген зияндылықты азайту" стратегиясы деп аталады. ИЕТ арасында АИТВ-инфекциясының тиімді алдын алудың негізгі принциптері мыналар болып табылады:

• АИТВ-инфекциясының алдын алу бойынша ақпараттық-ағарту жұмысы
• Әлеуметтік қызметтер мен денсаулық сақтау қызметінің қолжетімділігін қамтамасыз ету
• Инъекция арқылы есірткі енгізетін тұлғалар арасында белсенді жұмыс
• Инелер мен шприцтерді алмасу бағдарламаларына қол жеткізуді қамтамасыз ету
• Антиретровирустық және алмастырушы терапияға қол жеткізуді қамтамасыз ету

Жыныстық жолмен жұқтырудың алдын алу ерекше маңызды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша емделмеген жыныстық жолмен берілетін аурулар (ЖЖБА) АИТВ-инфекциясын жұқтыру қаупін 5-10 есе арттырады.

Бүкіл әлемде АИТВ және басқа да ЖЖБА жұқтырудың жартысына жуығы 10-25 жас аралығындағы жастарға келеді. Осыған байланысты жастарды жауапты және қауіпсіз жыныстық мінез-құлыққа үйрету аса маңызды.

Шын мәнінде, жыныстық тәрбие өсіп келе жатқан адамда ақыл-ой шешім қабылдау қабілетін қалыптастыруға, көптеген қауіп факторларының алдында психологиялық "иммунитет" қалыптастыруға, оның ішінде жасөспірімдік эксперимент жасауға, өзін-өзі бекіту, құрдастары тарапынан қысым жасауға, есірткі өндірушілердің белсенділігіне бағытталған. Қазіргі жастар әртүрлі және өзара байланысты проблемалардың кең ауқымына тап болғандықтан, жыныстық ағарту және қауіпсіз мінез-құлықты насихаттау қазіргі әлемдегі өмір дағдыларына оқытудың жалпы кешенінің бір бөлігі болуға тиіс.

АҚШ — та жүргізілген сауалнама барысында, жасөспірім жыныстық қатынас бастағанға дейін кем дегенде бір жыл бұрын олардың анасымен мүшеқаптар туралы айтқан жасөспірімдер бірінші жыныстық қатынас кезінде мүшеқаптарды едәуір жиі пайдаланатыны анықталды. Бұдан басқа, бірінші байланыста презервативті пайдаланғандар 20 есе жиі презервативті кейін үнемі пайдалануды жалғастырады.

Бүгінгі күні АИТВ-ның алдын алу жастармен ақпараттық жұмыс жүргізу, жұқтырудан қорғау үшін мүшеқапты пайдаланудың маңыздылығы туралы түсіндіру болып табылады. Жас ұрпақ аурудың берілу тәсілдері туралы және АИТВ инфекциясын жұқтырудан қалай құтылуға болатынын білуі тиіс.

Қан арқылы жұқтырудың алдын алу кезінде дәретхана керек-жарақтарын пайдалану кезінде жеке гигиена ережелерін есте сақтау қажет. Ең алдымен, бұл кесуге болатын заттарға және жаңа қан іздері сақталуы мүмкін (қайшылар, қысқыштар, қырыну станоктары т.б.) заттарға қатысты.

Медициналық мекемелерде стерильді құралдарды пайдалану міндетті болып табылады.

Алдын алу міндеті — адамдарды өз мінез-құлқын ерікті және ұзақ мерзімге өзгерту, оны қауіпсіз ету.

Замануи жағдайда АИТВ инфекциясының алдын алу

Пневмоцистік пневмония туралы алғашқы ғылыми есеп жарияланғаннан кейін 40 жылдан астам уақыт өтті, ол кейіннен АИТВ инфекциясының соңғы сатысы - иммун тапшылығы синдромы (ЖИТС) ретінде белгілі болды.

Адамның иммун тапшылығы вирусы (АИТВ) – инфекцияны тудырады, ол: инфекция бар қанмен қатынас болғанда жыныстық жолмен, шәует арқылы немесе вагинальды секрециямен қатынас болғанда жұғады. Вирус есірткіге арналған инелер мен шприцтерді ортақ пайдаланғанда және анадан балаға берілуі мүмкін.

АИТВ және ЖИТС диагнозы қазір жиырма жыл бұрынғыға қарағанда әртүрлі мағынаға ие. Осы күнге дейін көптеген жанама әсерлері бар бірнеше дәрі қабылдаған адамдардан - күніне бір таблеткаға дейін қабылдап, жақсы төзімділік танытып және вирусты толығымен басатын дәрі-дәрмектердің жиынтығы дейінгі қаншама жетістіктер орын алды.

Жаңа зерттеулер қазір дәрі-дәрмектерді жеткізудің әртүрлі тәсілдерін іздеп, зерделеп жатыр: адамдар күн сайын дәрі-дәрмектерді қабылдауға мәжбүр болмайтындай, мысалы, бір қабылдағаннан әсері бірнеше айға созылатын инъекция немесе дәрі-дәрмектерді жеткізудің имплантацияланатын механизмдері.

2022 жылғы шілдеде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) халықтың АИТВ жұқтыру қаупі жоғары негізгі топтарындағы адамдарға АИТВ инфекциясының алдын алу құралы ретінде ұзақ әсер ететін инъекциялық каботегравирді (КАБ-ДД) пайдалану жөніндегі жаңа ұсынымдарды жариялады.

АИТВ жұқтырғанға дейінгі және одан кейінгі профилактика

Жанасуға дейінгі профилактика (ЖДП) және жанасудан кейінгі профилактика (ЖКП) - қорғалмаған жыныстық қатынас және қан арқылы АИТВ жұқтыру қаупін азайту үшін АИТВ теріс адамның антиретровирустық препараттарды қолдануы.

Дәрілер тегін беріледі, барлық сұрақтар бойынша тұрғылықты жері бойынша АИТВ-инфекциясының алдын алу бойынша аумақтық орталықтарға хабарласуға болады.

Ұсынылатын интернет-ресурсhttps://vich.kz/kaz

Жанасуға дейінгі профилактика (ЖДП)

Алдын ала әсер ету профилактикасы (немесе ЖДП) АИТВ инфекциясының алдын алу үшін қабылданатын дәрілер. ЖДП АИТВ-ның жыныстық жолмен берілу қаупін шамамен 99% төмендетеді.

PrEP тағайындалған мақсатынан тыс қабылданса, тиімділігі төмен болады. PrEP тек АИТВ-инфекциясынан қорғайтындықтан, мүшеқапты пайдалану жыныстық жолмен берілетін басқа инфекциялардан қорғауда әлі де маңызды. Мүшеқапты қолдану, егер PrEP рецепт бойынша қабылданбаса, АИТВ инфекциясының алдын алуда маңызды.

Жанасудан кейінгі профилактика (ЖКП)

Жанасудан кейінгі профилактика АИВ-инфекциясын емдеу үшін қолданылатын антиретровирустық препараттарды алғашқы 2-3 күнінде, бірақ қауіпті байланыста болған сәттен бастап 72 сағаттан кешіктірмей қабылдауды қамтиды. 

Дәрілер тегін беріледі, барлық сұрақтар бойынша тұрғылықты жері бойынша ЖИТС алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі орталықтарға хабарласуға болады.